Akredytywa dokumentowa jest to nieodwołalne, pisemne zobowiązanie banku otwierającego (banku importera – kupującego) wobec beneficjenta akredytywy (eksportera – sprzedającego), do uregulowania płatności za dostarczony towar, w oparciu dokumenty okazywane w ramach akredytywy zgodne z jej warunkami.
Akredytywa dokumentowa – kiedy można stosować?
Akredytywa może być stosowana zarówno w obrocie krajowym jak i międzynarodowym. Należy jednak przyznać, iż kontrakty o charakterze transgranicznym zawierane z kontrahentami pochodzącymi spoza kraju pochodzenia sprzedawcy obarczone są większym ryzykiem. W wielu przypadkach Sprzedawca nie ma pewności, co do wypłacalności Kupującego oraz posiadanych przez niego zasobów finansowych. Sprawa może się dodatkowo komplikować w przypadku transakcji z importerami z krajów leżących poza Europejskim Obszarem Gospodarczym.
Sprzedawca, chcąc zabezpieczyć swoją płatność za sprzedany towar, powinien w takich wypadkach rozważyć skorzystanie z instytucji akredytywy dokumentowej. Instrument ten jest powszechnie stosowany w kontraktach międzynarodowej wymiany towarowej. Akredytywa może stać się dobrym zabezpieczeniem interesów eksportera przed ryzykiem wynikającym np. z niestabilności kraju importera.
Akredytywa dokumentowa – kto jest Stroną?
Niewątpliwą zaletą akredytywy jest gwarantowana przez bank możliwość otrzymania płatności za dostarczony towar, uwarunkowana wyłącznie przedstawieniem w banku odpowiednich dokumentów, zgodnych z warunkami akredytywy, ustalonymi przez Strony, przy udziale banku.
Stronami akredytywy są:
- Zleceniodawca akredytywy – czyli importer (kupujący), jego podstawowym obowiązkiem jest zapewnienie finansowania dla banku otwierającego akredytywę,
- Bank otwierający akredytywę – działa na zlecenie importera (kupującego), jego obowiązkiem jest wykonanie warunków akredytywy, a więc przede wszystkim dokonanie płatności za przedłożone przez beneficjanta dokumenty, zgodnie z warunkami akredytywy,
- Bank pośredniczący – działa w charakterze pośrednika, jednak w zależności od rodzaju akredytywy, może dokonywać dodatkowych, istotnych z punktu widzenia sprzedawcy czynności, takich jak np.: awizacja akredytywy, badanie dokumentów (weryfikacja czy dostarczone dokumenty są prawidłowe, informowanie o nieprawidłowościach), a przede wszystkim potwierdzanie akredytywy. W razie ustanowienia akredytywy potwierdzonej, na podstawie porozumienia z bankiem otwierających akredytywę, bank pośredniczący w swoim imieniu zobowiązuje się do zapłaty należności względem beneficjenta akredytywy,
- Beneficjent akredytywy – czyli sprzedawca (eksporter), to na jego rzecz zostaje ustanowiona akredytywa. W praktyce rola beneficjenta ogranicza się do wywiązania się z warunków kontraktu podstawowego, a więc z dostawy towarów oraz przedłożenia w banku otwierającym akredytywę odpowiednich dokumentów, pozwalających na otrzymanie zapłaty. Bank ma obowiązek honorowania jedynie dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy, co stanowi zabezpieczenie interesu zleceniodawcy akredytywy.
Jak wskazano powyżej, Beneficjent musi udowodnić przed bankiem, iż jest uprawniony do uzyskania środków pieniężnych tak, więc, przedkłada bankowi dokumenty potwierdzające, że wykonał swoje obowiązki zgodnie z warunkami akredytywy (de facto zgodnie z kontraktem podstawowym – umową sprzedaży).
Niezmiernie istotne jest odpowiednie przygotowanie kontraktu podstawowego oraz warunków akredytywy. W warunkach akredytywy należy precyzyjnie określić, jakiego rodzaju dokumenty będą pozwalały na otrzymanie płatności. Niewłaściwe oznaczenie tych dokumentów może pozbawić sprzedawcę możliwości otrzymania zapłaty lub otrzymanie jej w niepełnej wysokości.
Akredytywa dokumentowa – podstawowe dokumenty
W praktyce rynkowej, podstawowymi dokumentami okazywanymi przy uwalnianiu płatności są: faktura oraz potwierdzenie dostarczenia towaru (list przewozowy, konosament). Kupujący może być zainteresowany rozszerzeniem tego katalogu o dokumentację potwierdzającą odpowiednią, jakość i ilość dostarczanego towaru, jak np.: świadectwo pochodzenia, protokół odbioru jakościowego, certyfikaty dot. jakości i ilości dostarczonego towaru, sporządzane przez odpowiednich ekspertów w danej dziedzinie (zewnętrzne firmy jak np. SGS, Hamilton).
Jeżeli warunki akredytywy będą sporządzone w sposób prawidłowy, Beneficjent uzyska przyrzeczenie banku dotyczące płatności, uniezależnione w ogromnej części od postawy Kupującego. Pozwala to na miarkowanie ryzyka nieotrzymania lub opóźnienia zapłaty.
Akredytywa dokumentowa – rodzaje akredytywy
W praktyce rynkowej można spotkać wiele rodzajów akredytywy. Wybór odpowiedniej akredytywy jest niezwykle istotny dla zabezpieczenia interesu danego podmiotu uczestniczącego w obrocie (w zależności od sytuacji każda ze stron danej umowy dostawy będzie miała odmienny punkt widzenia oraz interes w ustanowieniu danego rodzaju akredytywy).
Z punktu widzenia interesów eksportera, należy rozpatrywać wybór akredytywy nieodwołalnej, która ma charakter terminowy, nie może być zmieniona przez zgody beneficjenta i wygasa na skutek upływu czasu, wykorzystania limitu akredytywy lub rezygnacji beneficjenta.
Beneficjent może być również zainteresowany tym, aby istniała możliwość przenoszenia akredytywy na rzecz dalszych odbiorców – (akredytywa przenośna). Ważną rolę spełnia również instytucja potwierdzenia akredytywy, która może stanowić element ochrony beneficjenta przed niewypłacalnością banku otwierającego akredytywę, embargiem, zakazem transferów płatniczych w relacjach transgranicznych. W tej konfiguracji rozliczenia z beneficjentem dokonuje bank pośredniczący, po potwierdzeniu akredytywy względem banku otwierającego akredytywę i rzecz jasna wywiązaniu się beneficjenta z warunków akredytywy.
W umowach długoterminowych, w ramach, których dostarczany jest cały łańcuch dostaw, stosowana jest akredytywa odnawialna (rewolwingowa). Dobrym rozwiązaniem jest również zastosowanie akredytywy zaliczkowej.
Nie zawsze potrzeba, aby akredytywa stanowiła podstawowy element rozliczenia pomiędzy kontrahentami. W niektórych przypadkach może stanowić ona jedynie zabezpieczenie płatności na wypadek gdyby druga strona nie wywiązała się z płatności na ogólnych zasadach. W tym wypadku zastosowanie może mieć akredytywa typu stand-by.
Podsumowując, należy zdecydowanie zachęcić do stosowania akredytywy w przypadku kontraktów o dużej wartości, zwłaszcza, gdy istnieje ryzyko nie wywiązania się odbiorcy towaru z zobowiązań umownych.
