Według polskiego prawa władza rodzicielska przysługuje oboju rodzicom, niezależnie od tego, czy zawarli  ze sobą związek małżeński, czy też nie. W sytuacjach, gdy dobro dziecka jest zagrożone lub zaistniały przeszkody utrudniające właściwe wywiązywanie się z roli rodzica, sąd może ograniczyć władzę rodzicielską.

Co to jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska jest zbiorem praw i obowiązków, które matka i ojciec dziecka mają wobec niego. Nadrzędnym celem władzy rodzicielskiej jest dobro dziecka. Rodzice zobowiązani są do chronienia go, zapewnienia mu warunków – w miarę możliwości – do optymalnego rozwoju fizycznego oraz psychicznego, dbania o interesy dziecka, jego wychowania (zgodnie ze światopoglądem rodziców i interesem społecznym), umożliwienie przebywania w naturalnym i korzystnym dla dziecka środowisku (np. z rodzeństwem), reprezentowanie dziecka przed urzędami oraz innymi podmiotami. W ramach zbioru obowiązków i praw rodzice sprawują pieczę nad dzieckiem oraz jego majątkiem. Dziecko objęte władzą rodzicielską powinno okazywać swoim rodzicom posłuszeństwo.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

W sytuacjach, w których dobro dziecka jest naruszone lub powstały przeszkody, które utrudniają należyte wykonywanie obowiązków rodzicielskich, sąd opiekuńczy może ograniczyć władzę rodzicielską.

Warto pamiętać, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nie zawsze wiąże się z winą rodzica lub rodziców.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej może być zawinione i niezawinione:

1. Zawinione ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Jest ono spowodowane postawą rodzica lub rodziców, która bezpośrednio zagraża dobru dziecka i jego bezpieczeństwu. W takich przypadkach sąd opiekuńczy stosuje różne ograniczenia, w zależności od kategorii zawinienia i stopnia zagrożenia dobra dziecka.

W takich sytuacjach sąd rodzinny może:

– zobowiązać rodziców i dziecko do określonego postępowania, mającego na celu poprawę sytuacji opiekuńczo-wychowawczej, jak również zastosować kontrolę wykonywanych czynności;

– skierować dziecko do organizacji lub instytucji sprawującej częściową pieczę wychowawczą,;

– zarządzić umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej;

– zarządzić umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej;

– określić czynności, których rodzice nie będą mogli wykonywać bez zezwolenia sądu;

– skierować rodziców do specjalistów zajmujących się terapią rodzinną lub innymi formami pomocy i zastosować kontrolę wykonywanych czynności;

– zastosować nadzór kuratora sądowego nad władzą rodzicielską;

– zastosować nadzór kuratora sądowego nad majątkiem dziecka.

2. Niezawinione ograniczenie władzy rodzicielskiej.

Jest ono najczęściej spowodowane rozstaniem rodziców, będące efektem np. rozwodu czy separacji. W takiej sytuacji dobro dziecka i jego bezpieczeństwo nie jest zagrożone, gdyż najczęściej dziecko czuje się dobrze z każdym z rodziców. Jednak wtedy sąd może ograniczyć  władzę jednego z rodziców gdy:

– dochodzi do rozwodu, wskutek którego rodzice nie mogą wypracować wspólnego procesu wychowawczo-opiekuńczego dziecka. W takiej sytuacji sąd orzeka: zakres władzy rodzicielskiej dla obojga rodziców, jak również może ustalić częstotliwość i zakres kontaktów z dzieckiem oraz wysokość ponoszonych kosztów utrzymania i wychowania dziecka;

– zachodzi wyraźny konflikt rodziców w sprawach dziecka i brak możliwości znalezienia kompromisu.

W obu przypadkach najczęstszym rozwiązaniem jest powierzenie realizacji władzy rodzicielskiej jednemu rodzicowi, ograniczając przy tym władzę rodzicielską (prawa opiekuńczo-wychowawcze) drugiego. Rodzic wykonujący władzę rodzicielską nie może jednak podejmować najważniejszych kwestii dla dziecka samodzielnie. Zgoda drugiego rodzica przy ważnych dla dziecka sprawach wciąż pozostaje istotna.

Zdarza się również, że ograniczenie władzy rodzicielskiej może zaistnieć w przypadku, gdy jednemu z rodziców nie udało się na drodze sądowej skutecznie pozbawić (całkowicie) władzy rodzicielskiej drugiego rodzica.

Równouprawnienie rodziców

Należy pamiętać, że każdy z rodziców ma jednakowe prawa i obowiązki. Powszechnie panuje błędne przekonanie, że dziecko powinno być przy matce. W rzeczywistości to indywidualna sytuacja małoletniego decyduje o tym, który z rodziców powinien sprawować władzę rodzicielską. Prawa ojca są takie same, jak prawa matki.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej – jak to zrobić?

W celu ograniczenia władzy rodzicielskiej należy złożyć wniosek do wydziału rodzinnego sądu rejonowego, właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka.

Jeśli wniosek został złożony prawidłowo, sąd wszczyna postępowanie. Wówczas rodzic lub rodzice są informowani o rozpoczęciu postępowania.

Kto może złożyć wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej?

Jeden z rodziców lub każda osoba, która ma wystarczającą wiedzę, żeby sąd opiekuńczy przeanalizował, czy dziecko w danej rodzinie nie jest krzywdzone, a rodzice należycie wykonują władzę rodzicielską.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej – skutki

Poza wymienionymi powyżej skutkami (zarówno w przypadku zawinionego ograniczenia władzy, jak i niezawinionego ograniczenia władzy), istotny jest fakt, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest decyzją stałą i nieodwołalną. Rodzic ma prawo starać się o przywrócenie pełni praw rodzicielskich. Najlepiej jest wystąpić z taką inicjatywą w momencie, gdy ustaną przeszkody, przez które ograniczono władzę rodzicielską. Tymczasowe ograniczenie władzy rodzicielskiej może być sygnałem ostrzegawczym i impulsem do zmian w życiu, żeby eliminować przyczyny, które mogą doprowadzić do pozbawienia władzy rodzicielskiej.

logo-footer