Spadek z dobrodziejstwem inwentarza dotyczy zarówno aktywów przejmowanych po zmarłej osobie, jak i długów, które po sobie pozostawiła. W praktyce oznacza to, że nie mamy możliwości przejąć wyłącznie kosztowności czy gotówki, lecz również długi zmarłego, jeśli ten posiadał takowe. Co istotne, wartość przejmowanych długów nie może przekroczyć wartości aktywów. Co warto wiedzieć o spadku z dobrodziejstwem inwentarza?
Czym jest dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza?
Kodeks cywilny (K.c.) w art. 1012 przewiduje trzy rodzaje oświadczeń, jakie może złożyć spadkobierca. Pierwszym z nich jest przejęcie proste, bez ograniczenia odpowiedzialności za długi. Drugim jest odrzucenie spadku – wtedy ma miejsce sytuacja, jak gdyby dziedziczący nie dożył otwarcia spadku. Ten natomiast nadal “szuka” właściciela, zatem aktywa, a także długi, mogą dziedziczyć kolejne osoby. Trzecim rozwiązaniem jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jeśli spadkobierca zdecyduje się na takie rozwiązanie, będzie to dla niego oznaczać przejęcie aktywów, ale również długów zmarłego. Wartość długów nie może jednak przekroczyć wartości dziedziczonych aktywów.
Spis inwentarza – jak i kiedy należy go dokonać?
Pojęcie spisu inwentarza często mylone jest z wykazem inwentarza, niemniej jednak dokumenty te mają zupełnie inny charakter. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza związane jest z koniecznością ustalenia kwoty, do jakiej odpowiada spadkobierca. W tym celu przeprowadza się spis inwentarza. Dokument określa wartość aktywów, a jednocześnie podaje wartość długu, jaka pozostaje do spłaty po zmarłym. Spis inwentarza sporządza komornik, po postanowieniu sądu spadku wydawanego na wniosek:
Opłata od wniosku wynosi 400 zł i może zostać ściągnięta z masy spadkowej. Spis inwentarza ma charakter dokumentu urzędowego. Tymczasem wykaz inwentarza to dokument prywatny, sporządzany na odpowiednim druku. Musi on zostać złożony w odpowiednim sądzie bądź poświadczony przez notariusza. Co istotne, wszelkiego rodzaju braki czy nieścisłości w wykazie inwentarza należy natychmiastowo uzupełnić bądź wyjaśnić.
Po jakim czasie dziedziczy się z dobrodziejstwem inwentarza?
Nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza może mieć miejsce do pół roku po tym, jak spadkobierca dowie się o tytule swojego powołania. Warto mieć na uwadze, że nie zawsze jest to dzień śmierci spadkodawcy – czasami spadkobiercy dowiadują się o odziedziczeniu majątku z kilkutygodniowym opóźnieniem bądź dopiero po odrzuceniu spadku przez pozostałych uprawnionych. Od 2015 prawo wskazuje, że spadkobierca, który w ciągu pół roku nie złoży odpowiedniego oświadczenia, dziedziczy spadek wraz z dobrodziejstwem inwentarza. Wcześniej przepisy były o wiele bardziej niekorzystne dla spadkobierców, bowiem zakładano, że w przypadku niezłożenia stosownego oświadczenia dziedziczy się nie wraz z dobrodziejstwem inwentarza, a bez żadnych limitów kwotowych. Oznaczało to, że jeśli wartość długu przewyższała wartość aktywów, to i tak ów dług spadkobierca miał obowiązek spłacić. Niemniej jednak przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza nierozerwalnie związane jest z koniecznością spłacenia długów. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, spadkobierca ma obowiązek je spłacać zgodnie ze złożonym wykazem i zgodnie ze sporządzonym spisem – od chwili jego sporządzenia. Warto mieć świadomość, że przyjęcie spadku w tej formie oznacza połączenie majątku osobistego dziedziczącego oraz majątku spadkowego. Wierzyciel będzie mógł żądać zaspokojenia nawet z majątku osobistego dłużnika z ograniczeniem kwotowym do stanu czynnego spadku.
Formalności związane z dziedziczeniem spadku z dobrodziejstwem inwentarza
Spadkobierca ma pół roku na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a jeśli tego nie zrobi, dziedziczenie w takiej formie następuje automatycznie. Ma on więc dwie możliwości – może poczekać, aż minie termin sześciu miesięcy i od tego momentu zarządza on aktywami, a także długami. Może również złożyć przed notariuszem odpowiednie oświadczenie o przyjęciu spadku bądź dokonać przejęcia na drodze sądowej, w toku procedury nazywanej stwierdzeniem nabycia spadku. Spadkobierca będzie też musiał złożyć wykaz inwentarza bądź wystąpić o przeprowadzenie spisu inwentarza. Dokumentacja ta jest niezbędna do ustalenia, jaka jest kwota maksymalnej odpowiedzialności finansowej spadkobiercy. W rzeczywistości dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza nie jest takie proste, natomiast może okazać się bardzo czasochłonne. Kluczowe jest bowiem ustalenie nie tylko wartości majątku, ale również zsumowanie długów, jakie pozostawił po sobie zmarły.
Kiedy warto dziedziczyć wprost, a kiedy z dobrodziejstwem inwentarza?
Dziedziczenie wprost oznacza, że spadkobierca przejmuje majątek zmarłego, lecz również jego długi, i to bez żadnych limitów. Czy takie rozwiązanie jest opłacalne? Z punktu widzenia spadkobiercy o wiele korzystniejsze jest dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. W obu przypadkach odpowiada on za długi, lecz w drugim przypadku jedynie do wartości przejętych aktywów. W rzeczywistości są one zabezpieczeniem spłaty długu, co nie ma miejsca w przypadku dziedziczenia wprost. Przejęcie spadku w ten sposób ma sens wyłącznie w sytuacji, gdy mamy pewność, że zmarły nie pozostawił po sobie długów bądź długi te mają niewielką wartość. Tymczasem w przypadku, gdy nie wiemy, jak wysokie są długi zmarłego, dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza staje się bezpieczniejszym rozwiązaniem. Alternatywą jest oczywiście całkowite odrzucenie spadku – ma ono sens w momencie, gdy zmarły nie pozostawił po sobie majątku bądź majątek ten ma niewielką wartość, jednak dziedzicząc go, będziemy musieli spłacić spore długi. Odrzucenie spadku pozwala w tej sytuacji uniknąć konieczności dopełnienia niezbędnych, lecz bardzo czasochłonnych formalności.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza?
Spadek z dobrodziejstwem inwentarza zakłada, że dziedziczący będzie musiał spłacać ewentualne długi zmarłego, lecz wyłącznie do wysokości przejętych aktywów.
Czym jest spis, a czym wykaz inwentarza?
Spis inwentarza to dokument sporządzany przez komornika, za który należy uiścić odpowiednią opłatę. Tymczasem wykaz inwentarza spadkobierca może sporządzić we własnym zakresie, jednak dokumentację musi złożyć w obecności notariusza bądź we właściwym sądzie spadkowym.
Kiedy przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest opłacalne?
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest opłacalne w przypadku, gdy wiemy, że zmarły pozostawił po sobie majątek, lecz jednocześnie nie mamy pełnej informacji odnośnie długów, jakich mógł on nie zdążyć spłacić.
