Temat ograniczenia praw właścicieli lasów prywatnych poruszany jest coraz częściej. Z jednej bowiem strony posiadacze działek leśnych zobligowani są do respektowania wielu wymogów, ograniczających wykorzystanie terenu, zgodnie z przeznaczeniem, jakiego chciałby właściciel, z drugiej strony natomiast na właścicielach lasów prywatnych ciąży szereg obowiązków. Dlatego Kancelaria Krzeszewski i Partnerzy postanowiła przybliżyć problematykę związaną z ograniczonymi prawami właścicieli lasów prywatnych.

Lasy prywatne – gigantyczna powierzchnia. Co z prawami właścicieli?

Ograniczenia prawne właścicieli lasów prywatnych można mnożyć.  Obowiązek prowadzenia prawidłowej gospodarki leśnej, przestrzeganie wymogów ochrony środowiska czy zakaz zabudowy, to tylko niewielka część przeciwności, na które masowo skarżą się właściciele nieruchomości sklasyfikowanych jako działki leśne. Niektórzy właściciele lasów prywatnych składają więc skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich.

Prawa właścicieli lasów prywatnych. Lasy prywatne prawnik kontakt.
 

Lasy prywatne stanowią ok. 19,7% (jeszcze w 2015 roku było to 17%) całkowitej powierzchni leśnej w Polsce, która zajmuje 9,2 mln ha powierzchni kraju. Ze względu na rosnące zalesienie, udział lasów prywatnych będzie rósł, podobnie jak i kwestie uregulowania praw właścicieli lasów prywatnych. Wskazany problem dotyczy prywatnych właścicieli działek leśnych położonych na terenie całego kraju. Na niektórych obszarach Polski udział lasów prywatnych jest bardzo duży: na Podlasiu i Lubelszczyźnie ok. 79%, na wysokomazowieckim – 70% (całe Mazowsze – 45%).

Wobec takich ograniczeń znaczna grupa prywatnych właścicieli działek leśnych stała się jedynie tytularnymi właścicielami nieruchomości, które stanowią w praktyce tereny ogólnodostępne i pełnią przede wszystkim funkcję ekologiczne lub rekreacyjno-wypoczynkowe.

Istotę omawianego problemu stanowi brak proporcjonalnego zrekompensowania prywatnym właścicielom działek leśnych ograniczenia w korzystaniu z ich prywatnej własności, przy jednoczesnym nałożeniu na nich szeregu, uciążliwych, często niewykonalnych obowiązków, uzasadnianych ważnym interesem publicznym.

Prawa właścicieli lasów prywatnych. RPO – Minister Środowiska

W celu poprawy sytuacji właścicieli prywatnych działek leśnych oraz w celu wzmocnienia ich pozycji prawnej, RPO wystąpił z pismem do Ministra Środowiska, w którym przedstawił problemy zgłaszane przez tę część społeczeństwa. Kancelaria Krzeszewski i Partnerzy zapoznała się z tym dokumentem.

RPO zwrócił uwagę na duży zakres obowiązków nakładanych na właścicieli działek leśnych, do których należy mi.in. obowiązek prowadzenia na tych gruntach prawidłowej gospodarki leśnej, przestrzeganie wymogów ochrony środowiska oraz zakaz zabudowy. Ponadto, RPO zwrócił uwagę na niewykonalność obowiązku dbałości o stan „lasu” w praktyce oraz wątpliwość, co do rzeczywistego leśnego charakteru tych działek.

RPO słusznie zauważył, że potrzeba wzmocnienia pozycji prawnej właścicieli prywatnych działek leśnych wynika przede wszystkim z pozbawienia ich faktycznego oraz nieograniczonego władztwa nad ich własnością, bez żadnej możliwości dochodzenia swoich roszczeń (rekompensat) na zasadach ogólnych wynikających z powszechnie obowiązujących przepisów. W odpowiedzi z dnia 13 marca 2018 r. Minister Środowiska stwierdził, że… obowiązujące przepisy nie naruszają prawa własności właścicieli lasów, z uwagi na fakt, że istotą wykonywania prawa własności lasu jest możliwość prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej, broniąc aktualnego stanu prawnego.

Ograniczenia prawne właścicieli lasów prywatnych

W odniesieniu do powyższej korespondencji, należy zauważyć, że ograniczenia prawa własności ze względu na leśny charakter działki oraz ważny interes publiczny, wynikają z konkretnych przepisów ustawowych, do których w głównej mierze należą: ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz.U.2017.788 t.j. z późn. zm.) oraz ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (Dz.U.2017.1161 t.j. z późn. zm.). Na wskazane regulacje o charakterze ogólnym, nakładają się również inne uregulowania, wynikające z przepisów szczególnych dotyczących m.in.: ochrony środowiska, ochrony przyrody, krajobrazu oraz obowiązujących na tych obszarach odrębnych planów ochrony.

Ustanawiane ograniczenia dotyczą w szczególności działek leśnych położonych w granicach administracyjnych lub obrzeżach miast oraz na  terenach uprzemysłowionych. Wynika to z faktu, że  przedmiotowe działki mają za zadanie pełnić funkcję ekologiczne oraz rekreacyjno-wypoczynkowe, co pozbawia ich wartości rynkowej. Wskazane regulacje prawne mają na celu zapobiegnięcie jakimkolwiek próbom naruszania funkcji i przeznaczenia obszarów leśnych, traktowanych jako szczególnie cenne dla społeczeństwa ze względu na dominujący na tych terenach interes publiczny.

Interes publiczny a roszczenia dla właścicieli lasów prywatnych

W aktualnym stanie prawnym brakuje istotnych regulacji, które stanowiłyby podstawę dla skutecznego dochodzenia roszczeń przez prywatnych właścicieli działek leśnych z powodu ograniczenia ich własności ze względu na ważny interes publiczny.

Nie mniej nie pozbawia ich to zupełnie prawa dochodzenia swoich praw na podstawie obecnie obowiązujących przepisów. Po pierwsze właściciele prywatnych działek leśnych powinni sprawdzić czy korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone w związku ze zmianą planu zagospodarowania przestrzennego. Wówczas właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości może żądać od gminy: odszkodowania za poniesioną rzeczywistą szkodę albo wykupienia nieruchomości lub jej części. Co jednak ważne, w świetle obowiązujących przepisów ewentualne roszczenia uzależnione są od spełnienia przesłanki „zmiany dotychczasowego sposobu korzystania z nieruchomości”. Ocena, tego czy nieruchomość może być wykorzystana w sposób dotychczasowy lub zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, powinna być rozpatrywana w dwojaki sposób: ze względu na jej wcześniejsze wykorzystanie oraz ze względu na to jak mogła być zagospodarowana w przyszłości. Ponadto, właściciele prywatnych działek leśnych mogą wystąpić z roszczeniem o rekompensatę w sytuacji gdy ograniczenia ich własności wynikają z wymogów ochrony środowiska w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.

Podsumowując należy stwierdzić, że nawet usprawiedliwione ograniczenie prywatnej własności nie zwalnia Państwa z obowiązku zapewnienia właścicielom prywatnych działek leśnych odpowiedniej rekompensaty, w sytuacji gdy ze względu na dominujący interes publiczny zostały ograniczone ich uprawnienia. Pomimo braku dostatecznych regulacji prawnych w tym zakresie, istnieje wiele możliwości dochodzenia swych praw przez prywatnych właścicieli, których własność została z różnych powodów ograniczona. Kancelaria Krzeszewski i Partnerzy tylko zasygnalizowała podstawy dochodzenia swych praw. 

logo-footer