Za władzę rodzicielską uznaje się prawa i obowiązki obojga rodziców względem ich dziecka. Władza rodzicielska przysługuje ojcu i matce w jednakowym stopniu. Najważniejszym kryterium oceny wykonywania władzy rodzicielskiej jest dobro dziecka.
Władza rodzicielska – główne prawa i obowiązki rodziców
Do głównych praw i obowiązków rodziców, wynikających z władzy rodzicielskiej należą:
– troska o fizyczny i duchowy rozwój dziecka (np. dostarczenie jedzenia, kontrola przy realizacji obowiązku szkolnego dziecka, rozwijanie zainteresowań dziecka);
– wychowanie dziecka, mające na celu właściwe przygotowanie go do życia społecznego (zgodnie z poglądami rodziców oraz z interesem społecznym);
– kierowanie się przez rodziców zasadą dobra dziecka (stąd np. zakaz stosowania kar cielesnych, czy też zakaz stosowania przemocy psychicznej);
– zarządzanie majątkiem dziecka, bez uwzględniania jego zarobków oraz przedmiotów oddanych dziecku do swobodnego użytku. Dochód z majątku dziecka powinien być głównie przeznaczony na jego utrzymanie i wychowanie, natomiast nadwyżka na inne, usprawiedliwione potrzeby rodziny. Po ustaniu władzy rodzicielskiej rodzice zobowiązani są do przekazania dziecku zarządu nad jego majątkiem;
– wysłuchanie dziecka w sprawach, w których może podejmować samodzielne decyzje i jednocześnie formułować opinie, wyrażać własne zdanie, jak również wysłuchanie jego zdania przed podjęciem ważnych decyzji, które dotyczą dziecka (w granicach rozsądku);
– wychowanie dziecka w naturalnym i przyjaznym dla niego środowisku (np. wspólnie z rodzeństwem).
Należy pamiętać, że w świetle prawa, rodzice mają równe prawa i obowiązki wobec dziecka. Wszelkie ograniczenia w tym zakresie mogą zostać ustanowione przez sąd. Dyskryminacja jednego z rodziców przez drugiego jest niedopuszczalna. Rodzice powinni współdziałać dla dobra dziecka, nawet jeżeli nie są małżeństwem.
Władza rodzicielska – komu przypada? Kolejność wykonywania
Prawa i obowiązki, wynikające z władzy rodzicielskiej wykonują następująco:
– wspólnie rodzice (razem, na równych prawach podejmują decyzje, mające na celu zapewnienie prawidłowego rozwoju psychicznego i fizycznego dziecka. Dzieje się tak, gdy nie ma przeciwwskazań, żeby władza rodzicielska trafiła do każdego z nich i rodzice potrafią dojść do porozumienia w kwestiach istotnych dla dobra dziecka);
– jeden z rodziców (najczęściej, gdy drugi z rodziców nie żyje lub pozbawiono go władzy rodzicielskiej, czy też zawieszono ją);
– osoby inne niż rodzice (w sytuacji, gdy na skutek zawinionych lub niezawinionych działań rodzice stracili – trwale lub tymczasowo – władzę rodzicielską nad dziećmi).
Władza rodzicielska – ograniczenia czasowe
Władza rodzicielska jest ograniczona w czasie. Ustaje w następujących przypadkach:
– dziecko osiągnie pełnoletność;
– rodzic lub rodzice umrą;
– rodzic lub rodzice utracą pełną zdolność do czynności prawnych (np. w wyniku ubezwłasnowolnienia);
– dojdzie do zaprzeczenia ojcostwa lub zaprzeczenia macierzyństwa;
– dojdzie do unieważnienia uznania dziecka;
– nastąpi zmiana prawomocnego wyroku ustalającego ojcostwo;
– dojdzie do adopcji dziecka (wygasa wtedy władza rodzicielska rodziców biologicznych);
– dojdzie do rozwiązania adopcji dziecka (wówczas wygasa władza rodzicielska rodziców przysposabiających dziecko);
– rodzic lub rodzice zostaną pozbawieni władzy rodzicielskiej.
Zdarza się, że dochodzi do sytuacji, gdy należyte realizowanie władzy rodzicielskiej nie jest możliwe. Dzieje się tak np. kiedy rodzice nie mogą podejmować wspólnych decyzji i brak jest porozumienia z ich strony. Wówczas sprawę przejmuje sąd opiekuńczy, jako instytucja, której zadaniem jest kontrolowanie i wspieranie w zakresie należytego wykonywania władzy rodzicielskiej.
Władza rodzicielska, na skutek różnych działań i okoliczności, może zostać zawieszona, ograniczona, a nawet może dojść do pozbawienia władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców.
Zawieszenie władzy rodzicielskiej
Jeżeli rodzice nie są w stanie przejściowo (tymczasowo) wykonywać swoich praw i obowiązków związanych z władzą rodzicielską, sąd może zastosować wobec jednego rodzica lub obojga zawieszenie władzy rodzicielskiej. Jest to uzasadnione wyłącznie, gdy przesłanka jest przejściowa, tzn. przeszkoda uniemożliwiająca rodzicom wykonywanie swoich obowiązków ma charakter krótkotrwały i wiadomo, że przestanie istnieć, a po jej ustaniu rodzic (lub rodzice) ponownie będzie mógł wykonywać prawa i obowiązki związane z władzą rodzicielską (np. wyzdrowieje po chorobie, wróci z zagranicznego wyjazdu albo skończy odsiadywać krótkotrwały wyrok w więzieniu).
Zawieszenie władzy rodzicielskiej – Co to jest? Jak to zrobić? Czy można uchylić? Procedury i skutki (LINK)
Ograniczenie władzy rodzicielskiej
W sytuacji, gdy istnieją zawinione lub niezawinione przeszkody, uniemożliwiające wykonywanie obowiązków i praw przez rodziców, wówczas sąd może orzec ograniczenie władzy rodzicielskiej wobec jednego lub obojga rodziców. Ograniczenie władzy rodzicielskiej ma zastosowanie wówczas, gdy przeszkoda uniemożliwiająca należyte realizowanie obowiązków rodzicielskich jest trwała, a dobro dziecka jest zagrożone. Sąd decydując się na zastosowanie ograniczenia władzy rodzicielskiej ma duży zakres możliwości i sposobów, które może narzucić rodzicom dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej – Co to jest? Jak to zrobić? Czy można uchylić? Procedury i skutki (LINK)
Pozbawienie władzy rodzicielskiej
Pozbawienie władzy rodzicielskiej należy do najbardziej dolegliwych instytucji prawnych w stosunkach między rodzicami a dziećmi. Sąd może zastosować ją wobec jednego lub obojga rodziców. Ze względu na jej dotkliwy wymiar, pozbawienie władzy rodzicielskiej może zaistnieć, gdy rodzic lub rodzice w sposób rażący nie wywiązują się z obowiązków i praw rodzicielskich, ich negatywne zachowanie ma charakter trwały i powtarzalny, ewidentnie zagrażający dobru dziecka.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej – Co to jest? Jak to zrobić? Czy można uchylić? Procedury i skutki (LINK)
Szukasz doświadczonej kancelarii zajmującej się tematyką rozwodową? Chcesz dowiedzieć się o przysługujących prawach małżonków i zasadach związanych z rozwodami? Kancelaria Krzeszewski i Partnerzy pomaga zainteresowanym. Wystarczy skontaktować się z nami pod adresem mailowym kancelaria@krzeszewski.com lub zadzwonić pod numerem telefonu (+48) 22 100 44 58.
