Błąd diagnostyczny polega na niewłaściwym rozpoznaniu schorzenia lub jego braku u pacjenta. Może on polegać na stwierdzeniu, że pacjent jest zdrowy, podczas gdy trapi go choroba (błąd negatywny), na uznaniu pacjenta za chorego w sytuacji, gdy jest on zdrowy (błąd pozytywny) czy też na niewłaściwym rozpoznaniu choroby (błąd mieszany). Ten ostatni przypadek jest najczęstszy w praktyce. Błędy diagnostyczne można dalej podzielić na te wynikające z zaniechania (np. związane z niezapoznaniem się z dokumentacją medyczną lub też zaniechaniem wywiadu) oraz te wynikające z błędnego rozumowania (np. nieprawidłowa interpretacja badań). Do błędu diagnostycznego może niestety także dojść na skutek zbyt dużej pewności siebie lekarza lub też braku skorygowania wcześniejszej diagnozy w oparciu o pozyskane później wyniki.
Oczywiście sama błędna diagnoza nie zawsze oznacza od razu odpowiedzialność za błąd medyczny. Wszystko zależy do skutków, do jakich ona doprowadziła. Jeżeli pacjent został narażony na niebezpieczeństwo lub doszło rzeczywiście do pogorszenia jego stanu zdrowia (np. z uwagi na brak leczenia rzeczywistej przyczyny schorzenia), będziemy mogli oczywiście mówić o podstawie do pociągnięcia określonej osoby do odpowiedzialności za błąd medyczny. Podobnie z odpowiedzialnością lekarza możemy mieć do czynienia wówczas, gdy błąd diagnostyczny pociągnął za sobą błąd terapeutyczny, polegający na przykład na zoperowaniu lub wycięciu danego organu. Ma to niestety często miejsce w przypadku nieprawidłowej diagnostyki chorób nowotworowych i np. przeprowadzenia niepotrzebnej mastektomii.
Błędy diagnostyczne często pojawiają się w dziedzinie chirurgii (np. niewykrycie zapalenia wyrostka robaczkowego), położnictwie i ginekologii (np. nierozpoznanie ciąży pozamacicznej), urologii oraz kardiologii. Zazwyczaj ma to miejsce w sytuacjach, gdy występuje przypadek nagły lub pacjent jest nieprzytomny, co uniemożliwia przeprowadzenie odpowiedniego wywiadu. Zwłaszcza na oddziałach ratunkowych (SOR) zdarzają się wypadki, kiedy pacjenci badani są jedynie powierzchownie i następnie odsyłani do domu. Niejednokrotnie prowadzi to do niewykonania należytej diagnostyki, a w konsekwencji do błędnej decyzji co do dalszego leczenia.
Pewną odmianą błędu diagnostycznego jest błąd rokowania. Wiąże się on z błędnym założeniem co do stanu zdrowia pacjenta w przyszłości i stwierdzenia, że jest on czasowo niezdolny do pracy, podczas gdy powinno się stwierdzić trwałą niezdolność.
Błąd terapeutyczny
Odpowiedzialność za błąd medyczny może wynikać z tzw. błędu terapeutycznego. Pod pojęciem tym będziemy rozumieli przypadek, kiedy wdrożono nieodpowiednie metody leczenia. Może mieć to związek z wcześniejszym błędem diagnostycznym i być jego kontynuacją lub też stanowić samoistny błąd w sytuacji, kiedy samo rozpoznanie choroby było właściwe. Błąd terapeutyczny może polegać przykładowo na podaniu niewłaściwych leków (lub w nieodpowiedniej dawce) lub też na wykonaniu zabiegu chirurgicznego, który nie był konieczny.
Do najczęstszych przypadków błędów terapeutycznych możemy zaliczyć tzw. błędy operacyjne, które dzielimy z kolei na błędy przedoperacyjne, błędy operacyjne sensu stricto oraz błędy pooperacyjne. Innymi przykładami błędów terapeutycznych są: niepouczenie o zasadach stosowania leku, brak skierowania do szpitala pomimo tego, że stan pacjenta tego wymagał, przeprowadzenie bezpodstawnego zabiegu medycznego, nienależyte wykonanie zabiegu. W praktyce za błąd uznawano również kontynuowanie porodu siłami natury w sytuacji, w której istniały wskazania do cesarskiego cięcia.
Błąd techniczny
Z błędem terapeutycznym związany jest także błąd techniczny, który dotyczy nieprawidłowego wykonania określonego zabiegu np. operacji chirurgicznej. Kategoria ta dzieli się na błędy popełnione przy okazji leczenia (np. pozostawienie chusty chirurgicznej w ciele pacjenta, zaniechanie otworzenia przez anestezjologa zaworu z tlenem podczas operacji) oraz na tzw. błędy ściśle techniczne jak np. pomylenie tożsamości pacjentów. Błędy techniczne mogą polegać na naruszeniu powszechnych norm ostrożności, których dopuścić może się każdy (bez względu na to czy wykonuje zawód medyczny) oraz na naruszeniu reguł wiedzy i sztuki medycznej, które z kolei mogą być popełnione jedynie przez wykwalifikowany personel. Wszystkie tego typu incydenty rodzić mogą odpowiedzialność za błąd medyczny.
