Dług jest prawdziwą zmorą większości ludzi. Potwierdzają to statystyki. Pytania typu: „Jak radzić sobie z długami?” czy też „Jak wyjść z długów?” są bardzo popularnymi hasłami wyszukiwanymi w Google. Dług jest wynikiem naszych działań (zamierzonych lub nie). Co jednak, gdy musimy spłacać długi, które są efektem postępowania osoby, po której odziedziczymy spadek? Czy można powiedzieć „przyjmuję spadek, ale długi to nie moja sprawa”? Warto o tym pamiętać, zarówno jako osoba, która sporządza spadek, jak tez osoba, która ów spadek odziedziczy. W niniejszym wpisie opiszemy ten problem.
Dziedziczenie długów. Czy wraz ze spadkiem dziedziczy się również długi?
Sytuacja, w której dziedziczący otrzymuje tylko korzyści (otrzymuje spadek), ale nie musi regulować zobowiązań finansowych wobec byłaby sytuacją komfortową dla spadkobiorców (nie dla wierzycieli).
Dlatego aktualnie obowiązuje zasada (społecznie sprawiedliwa), że wraz ze spadkiem dziedziczy się również długi. Chroniąc interesy dziedziczących przyjęto, że długi dziedziczy się do wysokości wartości majątku zmarłego. Dzięki temu nie zostaną naruszone dobra dziedziczących.
Warto zaznaczyć, że jeszcze niedawno tak nie było. Do 2015 roku obowiązywała zasada, że spadkobiorcy odpowiadali całym swoim majątkiem za długi zmarłego, o ile nie złożyli stosownego oświadczenia. Skutkowało to wielokrotnie poważnymi problemami dla osób, które nie były świadome zadłużenia osoby zmarłej.
Dziedziczenie długów. Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza – co to jest?
Aktualnie przejmuje się długi wraz z dziedzictwem. Wszelkie prawa i obowiązki wynikające z nabycia praw i obowiązku spadkobiorców określa się mianem dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza.
Dziedziczenie długów. Ile mogą kosztować długi zmarłego?
Jak już wspomnieliśmy, wcześniejsze normy prawne prowadziły do sytuacji, w której nieświadomi członkowie rodziny odpowiadali swoim majątkiem za długi zmarłego bliskiego, który przekazał im spadek.
Jak bardzo mogą być kosztowne zobowiązania finansowe zmarłego dla jego bliskich? Według aktualnych norm prawnych rodzina zmarłego odpowiada za jego zobowiązania finansowe tylko do wysokości majątku, jaki on posiadał.
Jeżeli zmarły nie posiadał majątku, wówczas rodzina nie powinna się nadmiernie stresować potencjalną odpowiedzialnością.
Dziedziczenie długów. Jak nie odziedziczyć długów?
Po śmierci zmarłego jest czas sześciu miesięcy na przeanalizowanie sytuacji finansowej, jaką będziemy mieli przyjmując spadek. To okres, kiedy bliscy mogą zapoznać się np. dokumentacją finansową zmarłego, dowiedzieć się na temat jego ew. pożyczek, jakie zaciągnął itd. Pół roku jest czasem nietykalności dla spadkobierców, etapem, w którym musza podjąć decyzję: przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza, przyjmując spadek z pełną odpowiedzialnością za długi czy odrzucają spadek w całości.
Należy przy tym pamiętać, że odpowiednie uregulowanie prawne dokonane przez jedną osobę (np. dziecko zmarłego) nie zwalnia z odpowiedzialności prawnej dot. Zobowiązań zmarłego wobec dzieci osoby, która porządkuje sprawy (np. wnuków zmarłego). Należy nie tylko na chłodno przeanalizować, który z wariantów jest najbardziej opłacalny, ale także wesprzeć się opinią prawnika, który zabezpieczy interesy wszystkich członków rodziny, żeby nie odpowiadali oni za długi zmarłego.
Dziedziczenie długów. Kiedy odrzucenie długów jest opłacalne?
Każdą sytuację związaną z dziedziczeniem długów należy traktować indywidualnie. Spadkobiorcy powinni zebrać wszelkie możliwe informacje nt. zobowiązań zmarłego (wyciągi z banku, informacje z BiK, umowy pożyczek, rozeznanie wśród bliskich, możemy również zlecić komornikowi sporządzenie spisu inwentarza zmarłego lub sporządzić go sami itd.).
Na podstawie zebranych informacji powinniśmy ocenić ryzyko kontaktów z wierzycielami oraz ewentualną skalę zadłużenia i odpowiedzieć sobie na proste pytania: Czy zmarły miał długi? Jakiej wysokości? Czy bardziej cenimy sobie prawo do np. domu, który dziedziczymy czy ewentualne długi? Może wolimy święty spokój?
Po dokonaniu takiej analizy należy podjąć dalsze kroki, w tym działania prawne. Warto wesprzeć się prawnikiem, który pomoże przeprowadzić cały proces i ochroni wszystkich członków rodziny (może nawet podjąć się negocjacji z wierzycielami). W przypadku, gdy spadek odrzucić ma niepełnoletni, trzeba wystąpić w jego imieniu do sądu.
Proces kończy podpisanie stosownych oświadczeń u notariusza.
Radca prawny Janusz Krzeszewski
